Opknapbeurt voor Wet op de cao

Voortaan mogen alleen onafhankelijke vakbonden nog cao-onderhandelen doen. ‘Gele bonden’, die door werkgevers zelf zijn ingesteld, mogen dat niet meer. Er komt een geschillencommissie over de werkingssfeer van een cao bij de vraag of een cao wel of niet van toepassing is op een organisatie. Verder krijgen werkgevers makkelijker ontheffing op het toepassen van de cao wanneer ze minimaal gelijkwaardige arbeidsvoorwaarden hanteren. Toegang tot de werkvloer voor vakbonden wordt pas in de wet vastgelegd als het niet lukt om daar in elke cao zelf afspraken over te maken. Dat schrijft Minister Paul van Sociale Zaken in een brief aan de Tweede Kamer op 15 oktober.

Collectieve arbeidsovereenkomsten (cao)

De eerste beoogde wijziging is het wettelijk verankeren van de onafhankelijkheid van cao-partijen, de werkgeversorganisaties en de vakbonden die afspraken maken over salaris, pensioen en vakantie . Dat is een fundamenteel uitgangspunt van het cao-stelsel en volgt uit het Europese ILO-verdrag nr. 98. Omdat de onafhankelijkheid van vakbonden nog niet expliciet in de bestaande Wet op de cao is vastgelegd, moet dat alsnog gebeuren. Daarmee worden nep-vakbonden die door werkgevers zijn opgezet of gefinancierd, ook wel gele bonden genoemd, geweerd als onderhandelingspartner bij cao’s. Gele bonden zijn er bijvoorbeeld in de schilders- en uitzendbranche.

Dispensatie algemeen verbindend verklaring (avv)

Een tweede wijziging gaat over de algemeen verbindend verklaring (avv) van cao’s. Als er een bedrijfstak-cao is afgesloten, kan de minister van Sociale Zaken een avv afgeven voor de hele cao of delen daarvan. Daarmee gelden de afspraken voor de hele bedrijfstak, dus ook voor werkgevers die niet aangesloten zijn bij de werkgeversorganisatie. Werkgevers kunnen ontheffing (dispensatie) aanvragen om niet onder de werkingssfeer van de cao te vallen. In de praktijk leidt dat tot langdurige discussies. Daarom wordt de dispensatie beter wettelijk verankerd:

• De aanvraagprocedure voor dispensatie wordt simpeler en de criteria voor dispensatie duidelijker. Organisaties met minimaal gelijkwaardige arbeidsvoorwaarden als in de cao krijgen voortaan automatische dispensatie.
• Er komt een nieuwe geschillencommissie over de werkingssfeer van een cao. Die doet bij meningsverschillen uitspraak of een organisatie wel of niet onder een cao valt.

Toegang tot de werkvloer

Niet – of althans nog niet -in de wet komt het recht voor vakbonden tot toegang tot de werkvloer. Zij worden nu soms de toegang geweigerd, waardoor ze niet met werknemers kunnen overleggen over hun arbeidsvoorwaarden en de inzet voor een cao. Het kabinet ziet wel de noodzaak dat vakbonden hun achterban beter kunnen bereiken, maar wil dit vooralsnog laten vastleggen door werkgevers en vakbonden in elke cao. Pas als daar te weinig van terechtkomt, is een aanpassing van de wet denkbaar.

Dekkingsgraad verhogen

Voor het einde van het jaar komt de minister nog met een actieplan om de dekkingsgraad van de cao’s te verhogen. De dekkingsgraad geeft aan hoeveel procent van de werknemers onder een cao valt. Dat moet volgens Europa minimaal 80% zijn. Nederland zit inmiddels op 72,5%, al iets meer dan eerder. Alleen is dat nog te weinig om aan de Europese afspraken te voldoen. Vermoedelijk zal de minister kiezen voor meer voorlichting in het actieplan. In een Volkskrantartikel van 17 oktober stelt hoogleraar arbeidsverhoudingen Maarten Keune dat meer bekendheid niet genoeg zal helpen. Hij stelt een verplicht vakbondslidmaatschap voor elke werkende voor.