Werktijden

Arbeidstijdenwet

De Arbeidstijdenwet bevat de algemene regels voor werk- en rusttijden van werknemers. Centraal staan vier ‘kernregels’:

• Per dienst mag een werknemer maximaal 12 uur werken.
• Over een periode van 16 weken mag een werknemer gemiddeld maximaal 48 uur per week werken.
• Over een periode van vier aaneengesloten weken mag een werknemer maximaal gemiddeld 55 uur per week werken.
• In totaal mag een werknemer in de periode van een week maximaal 60 uur werken.

Voor veel organisaties bieden deze regels voldoende speelruimte om roosters flexibel in te vullen, maar de mogelijkheden om werknemers continue in te zetten zijn niet onbeperkt. Het is mogelijk dat er af en toe een piek aan drukte in je organisatie ontstaat en de regels niet voldoende ruimte bieden.

Uitzonderingen

Zeker in sectoren waar externe omstandigheden veel invloed kunnen hebben op de hoeveelheid werk, zoals in de sectoren bouw, landbouw,  transport en zorg kan dit voorkomen. Voor dergelijke gevallen kent de arbeidstijdenwet uitzonderingen en mogelijkheden om tijdelijk van de basis af te wijken. Zo mogen werknemers in uitzonderlijke omstandigheden 2 uur langer werken dan de maximale duur van 12 uur per dienst. Omdat het hier om uitzonderingen gaat, mag je deze maatregel maximaal één keer per 2 weken toepassen. Ook mag je de periode van 16 weken maximaal verlengen tot 52 weken, zodat een werknemer nu gemiddeld genomen over een jaar niet meer dan 48 uur per week mag werken.

TIP Valt je organisatie onder een cao? Dan kunnen daar aanvullende afspraken over arbeidstijden in staan. Deze aanvullingen pakken altijd gunstiger uit voor de werknemer. Kijk dus altijd ook de cao erop na voordat je afspraken maakt over arbeidstijden.

Vaste werktijden

De Arbeidstijdenwet biedt dus veel mogelijkheden voor flexibiliteit. Toch zal je rekening moeten houden met de persoonlijke omstandigheden van medewerkers. Denk aan zorgtaken of vrijwilligerswerk. Uit onderzoek blijkt dat werknemers behoefte hebben aan vastigheid. Dit kun je bieden door één standaard vrije dag in de week af te spreken en met voorspelbare roosters te werken. Is dit niet mogelijk, zorg dan in ieder geval de roosters zo ver mogelijk van tevoren beschikbaar zijn.

Werktijdenbeleid

In elk werktijdenbeleid staan de regels die gelden in een organisatie op het gebied van werktijden. Ja mag afwijken van de Arbeidstijdenwet of cao, zolang dit in het voordeel van de werknemers is. Hoe het werktijdenbeleid van je organisatie er precies uit ziet is afhankelijk van het soort organisatie. De ene organisatie heeft een vrij eenvoudig beleid omdat er bijvoorbeeld alleen gewerkt kan worden tussen 7.00 uur in de ochtend en 20.00 uur in de avond. Andere organisaties draaien 24 uur per dag, zeven dagen per week door. Het werktijdenbeleid in zo´n organisatie is complexer. Hoe dan ook, bij het opstellen van een werktijdenbeleid weeg je als HR-professional altijd het organisatiebelang en het werknemersbelang tegen elkaar af.

Procedures

Andere zaken die je kan opnemen in het arbeidstijdenbeleid van je organisatie gaan over bepaalde procedures rond werktijden. Wil je bijvoorbeeld dat werknemers niet later dan 9.00 uur beginnen of moeten werknemers minimaal 10 minuten voor aanvang van hun werkdag aanwezig zijn in verband met werkoverdracht, dan staat dat in het beleid. Verder staan procedures omtrent werktijden in het werktijdenbeleid beschreven. Denk hierbij aan het maken van roosters. Hoe ver van tevoren worden de roosters bekend gemaakt? Kunnen werknemers diensten onderling ruilen? Hebben werknemers inspraak in de roosterinvulling? Hoe is dit geregeld?

TIP Zijn er in je organisatie elke maand weer discussies over weekend– en nachtdiensten? Zet dan in je werktijdenbeleid dat elke werknemer minimaal een X aantal weekend– of nachtdiensten moet draaien.

Hybride werken

Steeds meer organisaties zijn overgestapt op hybride werken. Werknemers kunnen dan tijd- en plaats onafhankelijk werken afwisselen met werken op vaste tijden op een vaste locatie, zoals het kantoor. Door alle technologische middelen kan er op vrijwel elke denkbare plek (kantoor)werk gedaan worden, zoals in de trein, op een congres en thuis.

TIP Hybride werken betekent niet alleen dat de locatie waar werknemers hun werk doen kan wisselen, maar ook de tijd waarop ze werken.

Thuiswerken

In de arbeidstijdenwet wordt geen onderscheid gemaakt tussen ‘thuiswerkers’ en reguliere werknemers. Een werknemer kan dus een werkweek maken van 80 uur, om dit vervolgens te compenseren. Volgens de wet mag dit niet! De Arbeidstijdenwet is er niet alleen om de werknemer te ‘beschermen’ tegen de werkgever, maar ook werknemers tegen zichzelf te beschermen.

TIP Door thuiswerken heb je minder zicht op de werktijden van medewerkers. Maak goede afspraken over werktijden. Voorkom ook dat thuiswerkers meer werken dan de bedoeling. Maak dus ook afspraken over de (on)bereikbaarheid buiten werktijd.

Meer lezen over dit onderwerp? Bekijk dan de checklist Gezondheid bij nachtwerk.