Regels rond pauzes

Wat zegt de wet over pauzes?

Werknemers hebben volgens de Arbeidstijdenwet recht op een pauze van een halfuur wanneer zij 5,5 uur of meer op een dag werken. Dit mag ook twee keer een kwartier pauze zijn. Pauzes van korter dan een kwartier mogen wettelijk niet als pauzetijd worden gerekend. Bij een werkdag van meer dan tien uur heeft de werknemer recht op 15 minuten extra pauze. Degenen die minder dan 5,5 uur werken hoeven geen pauze te krijgen.

Uiteraard mag de werkgever meer of langere pauzes geven dan het wettelijk minimum. In sommige omstandigheden is dat zeker raadzaam, bijvoorbeeld bij fysiek of emotioneel zwaar werk en arbeid in bijzonder belastende omstandigheden.

Pauze verplicht doorbetalen?

De werkgever kan ervoor kiezen om pauzes door te betalen, maar hoeft dit niet te doen. Het is ook mogelijk om een deel van de pauzetijd door te betalen. Neem afspraken hierover op in de arbeidsovereenkomsten of in het personeelsreglement. Worden pauzes niet doorbetaald, dan moeten medewerkers langer aanwezig zijn op het werk om het aantal arbeidsuren te halen dat is afgesproken in de arbeidsovereenkomst.

Collectieve afspraken

Misschien is het binnen uw organisatie moeilijk om de pauzetijden uit de Arbeidstijdenwet na te leven. De werkgever kan dan een collectieve afspraak maken voor kortere pauzes en dit opnemen in de cao. Ook is het mogelijk om deze regeling in overleg met de OR vast te leggen. Welke afspraken ook worden gemaakt, werknemers moeten in ieder geval minimaal een kwartier pauze krijgen als zijn meer dan 5,5 uur op een dag werken.

Overleg met werknemers

Naast het volgen van de wettelijke regels is het ook nuttig om met werknemers te overleggen. Zij kunnen aangeven op welke momenten ze hun werkzaamheden het makkelijkst en liefst onderbreken. Houd daarnaast rekening met het volgende:

• De werkgever moet vanwege zijn informatieplicht minimaal twee keer per jaar met het medezeggenschapsorgaan overleggen, waarbij ook het arbeidstijdenbeleid besproken moet worden.
• De OR heeft zowel initiatiefrecht als instemmingsrecht op het gebied van arbeidstijdenbeleid. De werkgever kan werk- of pauzetijden niet aanpassen zonder instemming van de OR. Vervolgens moeten individuele werknemers ook akkoord gaan.
• Medewerkers hebben een controlefunctie: zij zijn medeverantwoordelijk voor het bewaken van de wettelijke pauzetijden.

Zwangere werknemers

Zwangere vrouwen hebben volgens de wet recht op regelmatige pauzes en extra pauzetijd. De extra pauzes hebben een maximale duur van een achtste van de totale werktijd, wat bij een werkdag van acht uur neerkomt op een uur pauze. Deze extra pauze geldt als werktijd en komt bovenop het wettelijke minimum aan pauzetijd waar elke werknemer recht op heeft. Dezelfde regels gelden voor werknemers die minder dan zes maanden geleden zijn bevallen. Zij mogen daarnaast de eerste negen maanden na de bevalling hun werk onderbreken voor borstvoeding of kolven. Dit zijn doorbetaalde pauzes met een maximale duur van een kwart van de werktijd per dienst.

Jongeren

Jongeren van 13 tot 15 jaar hebben recht op een aaneengesloten pauze van minimaal een half uur als zij 4,5 uur of langer werken. Ook 16- en 17-jarigen hebben recht op een half uur pauze op een werkdag van 4,5 uur of langer. Het verschil is dat de werkgever hen ook twee keer een kwartier pauze mag geven in plaats van een aaneengesloten half uur.

Hoger personeel

Het Arbeidstijdenbesluit, dat aanvullingen en uitzonderingen op de Arbeidstijdenwet bevat, stelt dat de wettelijke bepalingen voor pauzetijden niet gelden voor hoger personeel. Dit zijn alle werknemers die op jaarbasis minimaal drie keer het minimumloon verdienen. De meeste hogere leidinggevenden vallen hieronder. De uitzondering geldt echter niet voor hoger personeel dat geregeld nachtdiensten draait of arbeid verricht dat gevaarlijk is voor veiligheid en gezondheid. Voor hen gelden de bepalingen in de ATW wel.

Oproepbaarheid

Tijdens pauzes moet een werknemer helemaal vrij zijn van het werk en mag hij doen wat hij zelf wil. Activiteiten als een lunchvergadering mag u daarom niet beschouwen als pauze. Ook is er geen sprake van pauze als de werknemer stand-by moet blijven op de werkvloer, bijvoorbeeld om de telefoon te beantwoorden of beschikbaar te blijven voor eventuele klanten.

Bij onvoorziene omstandigheden kan de werkgever zijn medewerkers wel oproepen tijdens hun pauze. In dat geval moet er vooraf met de werknemers worden afgesproken dat zij bereikbaar blijven. Dit is een zogenaamde ‘geconsigneerde pauze’.

Geconsigneerde pauzes tellen gewoon als pauzetijd zolang de werknemer niet wordt opgeroepen. Mag hij zijn werkplek niet verlaten, dan telt de pauze wel als arbeidstijd.

Geen pauze

Soms maakt de aard van de werkzaamheden het voor medewerkers lastig om hun werkplek te verlaten voor pauze. Dit is vaak het geval als iemand op locatie werkt, bijvoorbeeld als beveiliger, en er geen collega in de buurt is om het werk over te nemen. De werkgever mag dan besluiten dat de werknemer geen pauze krijgt. Dit moet wel in overleg met de ondernemingsraad gebeuren. Daarnaast moet u er rekening mee houden dat de werknemer zonder pauze gemiddeld maximaal 44 uur per week mag werken over een periode van 16 weken.

Pauzesoftware

Het nemen van voldoende pauze helpt RSI te voorkomen. Pauzesoftware helpt computergebruikers om bewuster pauze nemen. Een computerprogramma waarschuwt de medewerker dan op bepaalde momenten om het werk te onderbreken, bijvoorbeeld via een pop-upvenster, een waarschuwend geluid of het blokkeren van toetsenbord, beeldscherm of muis.

De pauzemeldingen zijn meestal gebaseerd op de intensiteit en duur van het computergebruik van de werknemer. De software biedt vaak bewegingsoefeningen voor tijdens langere pauzes, maar de werknemer kan ook gewoon even koffie halen of naar de wc gaan.