Arbeidstijden: werk- en rusttijden

Arbeidstijdenwet

De regels voor arbeidstijden en rusttijden staan in de Arbeidstijdenwet. Als aanvulling daarop is er het Arbeidstijdenbesluit waarin aanvullingen en uitzonderingen op de wet staan. De Arbeidstijdenwet legt de nadruk op het belang van de medewerkers. De regels zijn er voor hun gezondheid, veiligheid en welzijn, maar ook om het voor je medewerkers eenvoudiger te maken werk, privé en zorgtaken te combineren.

TIP Zonder een goede arbeidstijdenregeling neemt de kans op arbeidsongevallen en een hoger ziekteverzuim toe. En goed uitgeruste werknemers met voldoende eigen tijd presteren over het algemeen beter.

Maximum arbeidstijd

Er zijn vier hoofdregels voor de maximum arbeidstijd:

1. maximaal 12 uur per dienst;
2. maximaal 60 uur per week;
3. in een periode van vier weken gemiddeld per week maximaal 55 uur;
4. in een periode van 16 weken gemiddeld per week maximaal 48 uur.

TIP Voor jongeren tot 18 jaar en voor zwangere en pas bevallen vrouwen gelden andere tijden.

Als het voor de organisatie beter uitkomt, mag je soms van de regels afwijken. Voorwaarde is wel dat werkgever en werknemers in een collectieve regeling overeenstemming bereiken over afwijking van de regels. Een collectieve regeling bereik je in overleg met de ondernemingsraad of staat in de cao.

Nachtdiensten

Naast de vier hoofdregels voor de maximum arbeidstijd gelden er aanvullende regels voor nachtdiensten:

• Per nachtdienst maximaal 10 uur werken. Uitzondering: maximaal 5 keer per twee weken en 22 keer per jaar mag een werknemer 12 uur werken per nachtdienst.
• Per 16 weken maximaal 36 nachtdiensten (maximaal 117 per jaar). Dit mogen er maximaal 140 zijn als het soort werk of de bedrijfsomstandigheden dit noodzakelijk maken en dit in een collectieve regeling is afgesproken.
• Niet meer dan 7 achtereenvolgende diensten als één van die diensten een nachtdienst is. Dit mogen er 8 zijn als het soort werk of de bedrijfsomstandigheden dit noodzakelijk maken en dit in een collectieve regeling is afgesproken.
• Binnen 16 weken mag een werknemer niet meer dan gemiddeld 40 uur per week werken. Bij minder dan 16 nachtdiensten per 16 weken geldt een gemiddelde van 48 uur per week.
• Als een werkdag zo vroeg begint dat het nog gedeeltelijk als nachtdienst telt, geldt een maximum van 38 uur werken tussen 0:00 en 6:00 uur per twee weken.

TIP Een dienst geldt als nachtdienst als de medewerker minstens één uur werkt tussen 0:00 en 6:00 uur.

Rusttijden

Gedurende een werkdag heeft iedere werknemer recht op pauze. Bij een werkdag van 5,5 uur of meer moet die pauze minimaal 30 minuten zijn, al dan niet verdeeld in tweemaal een kwartier. Bij een werkdag van 10 uur of meer heeft een werknemer recht op een pauze van 45 minuten, die ook mag worden opgedeeld in kwartieren. In een collectieve regeling mag worden afgeweken van de pauzetijd, maar bij een werkdag van 5,5 uur geldt altijd een minimum rusttijd van 15 minuten. Ook na een dienst geldt een rusttijd: een minimumperiode die een werknemer vrij heeft tot de volgende dienst. Die is minstens 11 uur, maar een keer in de zeven dagen mag u deze inkorten tot acht uur. Uiteraard alleen als de bedrijfsomstandigheden of de aard van het werk dit noodzakelijk maken. Na een werkweek van vijf dagen is er ook recht op weekend: minstens 36 aaneengesloten uren vrij.

Zondagsrust

Zondag is in principe een vrije dag, tenzij anders is afgesproken met de werknemer. De aard van het werk of bijzondere omstandigheden kunnen werken op zondag noodzakelijk maken. Denk bijvoorbeeld aan de horeca, politie, zorg of ploegendienst in een fabriek. Werknemers hebben in ieder geval 13 vrije zondagen per jaar.

TIP In een collectieve regeling kan hiervan worden afgeweken. Zowel de medewerker zelf als de ondernemingsraad moeten met een collectieve regeling instemmen.

Meer lezen over arbeids- en rusttijden? Bekijk dan de checklist Regels rond pauze