Omgaan met rouw

Medewerkers die uitvallen door rouw missen gemiddeld 219 werkdagen. Dat blijkt uit cijfers van arbodiensten ArboNed en HumanCapitalCare. Hoe reageer je als HR-verantwoordelijke of leidinggevende op een goede manier op medewerkers die een dierbare hebben verloren? Arbodiensten adviseren om medewerkers de ruimte te geven om te rouwen en ervoor te zorgen dat zij zich gehoord en gesteund voelen. Dat verlaagt de drempel voor de terugkeer naar het werk. Het is belangrijk dat je vanuit je werkgeversrol persoonlijk maatwerk levert bij de begeleiding van een rouwende medewerker.

Wat is rouw?

Rouw is verdrietverwerking. Het wordt vaak geassocieerd met het verlies van een dierbare, maar kan ook andere oorzaken hebben, zoals het verlies van status, werk, gezondheid of sociale contacten. De mate van rouw is afhankelijk van verschillende factoren:

Wat betekende de overledene voor de rouwende?
Hoe groot was de mate van gehechtheid?
Wat is de voorgeschiedenis van het overlijden?
Op welke manier is de overledene gestorven?
Hoe is de persoonlijkheid van de rouwende?
Tot welke sociale, religieuze of maatschappelijke groepering behoort de rouwende?

Hoe manifesteert rouw zich?

Dat verschilt van persoon tot persoon. Is het verlies ingrijpend, zoals bij het overlijden van partner, (ongeboren) kind of ouder, dan is er een grote kans dat de rouwende last krijgt van zowel lichamelijke als psychische klachten. Voorbeelden van veelvoorkomende lichamelijke klachten zijn moeheid, slecht slapen en pijn. Bekende psychische klachten zijn desinteresse, stemmingswisselingen, concentratieverlies en gedeprimeerdheid. Als de effecten van rouw lang aanhouden en zelfs verergeren, is er sprake van een verstoord rouwproces of zelfs complexe rouw. Professionele begeleiding is dan zeer op zijn plaats.

! Ga meteen het gesprek aan zodra een medewerker meldt dat er iemand in zijn naaste omgeving is overleden. Toon empathie, biedt steun aan en hou persoonlijk contact. Probeer in te schatten hoe zwaar de verdrietverwerking is en lever maatwerk.

Wat zijn de effecten op het functioneren?

Rouwen heeft ook gevolgen voor het functioneren op het werk. Bij een ingrijpend verlies is het vanzelfsprekend dat een medewerker een periode afwezig is. Niet alleen van de dag van overlijden tot en met de uitvaart, maar ook langer. Lees hier hoe het geregeld is met rouwverlof.

! Zodra iemand terugkeert op het werk, zijn niet automatisch alle lichamelijke en psychische voorbij. Hou daar dus rekening mee.

Werk kan ook een positief effect hebben op het rouwproces. Het is een goede afleiding, biedt sociale contacten en geeft structuur. Hoe groot het positieve effect is, hangt af hoeveel begrip er op de werkvloer wordt getoond en hoe prettig de werksfeer was voor het verlies.

! Bespreek samen met de medewerker gewenste aanpassingen in het werk. Dat kan zijn flexibeler werktijden, meer of minder thuiswerken, tijdelijke aanpassing van het takenpakket en zelfs professionele ondersteuning bij rouwverwerking. Het is altijd maatwerk.

Is afwezigheid door rouw te zien als verzuim?

Sommige werkgevers kiezen er voor om afwezigheid bij rouw te zien als ziekteverzuim. Of dat handig is, is de vraag. Hoewel net als bij ziekte iemand niet in staat is om te werken, is rouw geen ziekte en ook niet als een ziekte te behandelen. Rouw past dan ook moeilijk in bestaande re-integratieprocedures van de Wet poortwachter. Bovendien zien verzuimverzekeraars rouw ook niet als reden tot ziekte-uitkering. Zolang de verzekeringsvoorwaarden en de Wet Poortwachter niet zijn aangepast, is ziekmelding dus eigenlijk geen goede optie.

Hoe dan om te gaan afwezigheid wegens rouw?

De meeste werkgevers bieden rouwenden verlof op maat als het gaat om afwezigheid. De praktijk is dat medewerkers bij het overlijden van hun partner of bloed- en aanverwanten in de rechte lijn (kinderen, kleinkinderen, achterkleinkinderen, ouders, grootouders en overgrootouders) minimaal verlof krijgen van de dag van het overlijden tot en met de dag van de uitvaart. Gaat het om een overledene in de tweede graad van de zijlijn (broers, zussen, halfbroers en halfzussen), dan is verlof gebruikelijk op alleen de dag van overlijden en de dag van de uitvaart. Vaak is er daarna overleg en bepalen werkgever en werknemer samen wanneer en hoe de medewerker weer aan de slag gaat. Dat kan allemaal via het calamiteitenverlof uit de Wet Arbeid en zorg.

! Als HR-verantwoordelijke kan je medewerkers ook meer duidelijkheid bieden door in je (aanvullende) arbeidsvoorwaardenreglement extra rouwverlof op te nemen, met een basisdeel en een maatwerkdeel. In het basisdeel kan je een onderscheid maken tussen de mate van verwantschap en de lengte van het verlof. Een overleden achternicht is meestal minder ingrijpend dan iemand van dichtbij.