Recht op staken

Werknemers hebben het recht om te staken als zij een arbeidsgeschil hebben met hun werkgever. Vaak zijn het de vakbonden die oproepen tot een staking, bijvoorbeeld voor betere arbeidsvoorwaarden of arbeidsomstandigheden. Maar ook werknemers zelf kunnen het werk neerleggen. Het recht op staken is niet in een speciale wet vastgelegd, maar in een opeenvolging van gerechtelijke uitspraken (jurisprudentie) over meer dan 150 jaar arbeidsconflicten. Het Nederlandse stakingsrecht is dus een zogenaamd rechtersrecht.

Europees Sociaal Handvest

Het stakingsrecht kent wel een Europese oorsprong, namelijk het Europees Sociaal Handvest (ESH). De Hoge Raad heeft in het zogenaamde Spoorwegstaking-arrest van 30 mei 1986 bepaald dat artikel 6, lid 4 van dat handvest – het recht op collectief onderhandelen – ook voor Nederland geldt. Volgens het ESH mogen stakingen alleen wegens hele specifieke redenen en alleen op last van de rechter verboden worden. Het moet dan gaan om zeer zwaarwegende beperkingsgronden, zoals de bescherming van de openbare orde, de nationale veiligheid en volksgezondheid.

Onderkruipers

Is er een staking, dan bestaat er ook het risico dat de werkgever de staking wil breken door andere mensen het werk van de stakers te laten doen. Die anderen worden onderkruipers genoemd. Als dat zzp’ers zijn, of medewerkers van dezelfde organisatie, is daar niets tegen te doen. Alleen als de onderkruipers zijn ingehuurd via een uitzendbureau of detacheerder, dan is dat verboden. Dit onderkruipersverbod staat in artikel 10 van de Wet allocatie arbeidskrachten door intermediairs (Waadi), die gedragsnormen stelt aan uitzendbureaus en detacheerders.

Arbeidsinspectie

Wanneer het vermoeden bestaat dat artikel 10 Waadi niet wordt nageleefd, kan je dat melden bij de arbeidsinspectie, tel 0800-5151. Na een melding kan de inspectie een onderzoek starten. Hij komt dan al dan niet onaangekondigd op bezoek en wil inzicht in de personeelsadministratie. Hij kan ook vragen stellen en getuigen horen. Dat kunnen zowel werknemers en uitzendkrachten zijn, maar ook leden van de ondernemingsraad en de bestuurder, of uitzendbureaus of inleners. Betrokkenen zijn verplicht aan een onderzoek van de Nederlandse Arbeidsinspectie mee te werken op grond van artikel 5:20 van de Algemene wet bestuursrecht.

Geen boete

Uiteindelijk stelt de inspectie een verslag op van alle feiten en omstandigheden. De werkgever heeft vier weken de tijd om te reageren, waarop de inspectie het verslag wel of niet aanpast. Dan gaat het verslag naar de belanghebbenden, de melder en de werkgever. Ook werkgeversverenigingen en vakbonden kunnen belanghebbenden zijn, net als de ondernemingsraad. Onderkruipers inhuren is volgens artikel 10 van de Waadi niet beboetbaar. De inspectie kan dus geen boete of andere sanctie opleggen. De melder kan zich wel wenden tot de rechter.