Drie varianten voor een nieuw arbeidsongeschiktheidsstelsel

Het huidige stelsel voor ziekte en arbeidsongeschiktheid is te complex en moet eenvoudiger. Dat kan op drie manieren: het huidige stelsel versimpelen (door bestaande uitkeringen laagdrempeliger te maken), meer nadruk te leggen op langduriger re-integratie (door een nieuwe re-integratieuitkering introduceren voorafgaand aan een WIA-uitkering) of een voor iedereen toegankelijk systeem te maken (voor werkenden en zzp’ers). Dat adviseert de onafhankelijke commissie toekomst arbeidsongeschiktheidsstel (OCTAS) op 29 februari aan minister Van Gennip (SZW).

‘Huidig stelsel beter’

De eerste variant heet ‘Huidig stelsel beter’. Daarin staan maatregelen om het huidige stelsel minder complex, menselijker en begrijpelijker te maken. Zo wordt toegang tot de WIA eenvoudiger door van drie naar één regelingen te gaan. Er komen meer mensen in aanmerking voor de WIA door een regeling voor zelfstandigen en een lagere drempel voor arbeidsongeschiktheid. Deze variant is vooral gunstig voor werknemers met een laag inkomen die een flexibel contract hadden.

‘Werk staat voorop’

In de variant ‘Werk staat voorop’ ligt de nadruk op wat mensen wél kunnen, in plaats van wat ze níet kunnen. Voortaan wordt eerst gekeken naar de mogelijkheden van re-integratie. Tijdens deze periode van 3 tot 5 jaar ontvangt iemand een re-integratieuitkering. Zo wordt voorkomen dat iemand snel het label ‘arbeidsongeschikt’ krijgt. Daarna volgt pas de arbeidsongeschiktheidsbeoordeling. Is re-integratie niet haalbaar, dan hebben mensen recht op een arbeidsongeschiktheidseinduitkering (AO-einduitkering).

‘Basis voor werkenden’

Deze variant is één gelijke basisregeling voor alle werkenden, zowel werknemers als zelfstandigen. Iedereen wordt op dezelfde manier beoordeeld, ondersteund en begeleid naar eventuele re-integratie. In deze variant is er ook een regeling voor mensen die afwisselend of tegelijkertijd werken in loondienst en als zelfstandige. Voor werkenden is er een verplichte aanvullende verzekering, waardoor hun inkomensbescherming weinig verandert ten opzichte van de eerste variant.

Meer aandacht en zekerheid

Volgens OCTAS-voorzitter Roos Vermeij zijn dit de alternatieven waaruit gekozen kan worden. ‘Zonder een keuze te maken, geven wij een visie op een stelsel voor mensen die ziek of arbeidsongeschikt worden en waarbij meer aandacht en meer zekerheid voor mensen is. Het is belangrijk dat daarbij wordt uitgegaan van wederzijds vertrouwen. Ook moeten werkgevers meer mogelijkheden krijgen om te ondersteunen bij re-integratie. Door regelgeving lopen zij nu nog tegen te veel beperkingen aan.’