Recht van advies

Medezeggenschap

Als HR-professional heeft u veel te maken met medezeggenschap in uw organisatie. Ondernemingsraden zien uw vakgebied namelijk vaak als belangrijkste aandachtspunt. OR’en hebben een aantal rechten op basis van de Wet op de ondernemingsraden (WOR) als het gaat om sociaal beleid. De belangrijkste rechten zijn het informatierecht, het instemmingsrecht en het adviesrecht.

Informatierecht

U zult vast wel eens te maken hebben gehad met het zogenaamde recht op informatie; de OR heeft recht op alle informatie die zij redelijkerwijs nodig hebben om hun medezeggenschapswerk uit te voeren. Ook moet de OR, zonder hier zelf om te hoeven vragen, minimaal eens per jaar informatie ontvangen over het gevoerde sociale beleid. Hieronder vallen bijvoorbeeld gegevens rondom personeelskosten, het aantal fte’s, het aantal openstaande vacatures en de toekomstplannen voor wat betreft werkgelegenheid.

Maakt u elk jaar een sociaal jaarverslag? Verstrek dit dan ook aan de OR. Daarmee voldoet u in de meeste gevallen al aan de informatieplicht.

Instemmingsrecht

Bepaalde belangrijke besluiten op het gebied van sociaal beleid moeten ter instemming worden voorgelegd aan de ondernemingsraad. Hieronder vallen bijvoorbeeld wijzigingen in de arbeidsvoorwaarden, aanpassingen in de werktijd- of vakantieregeling, maatregelen rondom arbo en het aanpassen van beoordelingsbeleid. Alleen wanneer de OR instemt met dergelijke maatregelen kunnen deze daadwerkelijk ingevoerd worden.

Adviesrecht

Het meest gebruikte recht van de OR is waarschijnlijk het adviesrecht. Over heel wat voorgenomen besluiten moet de directie eerst advies inwinnen bij de OR voordat het besluit daadwerkelijk genomen mag worden. Het gaat dan onder andere om besluiten rondom financieel beleid zoals het afsluiten van leningen en het doen van grote investeringen. Zaken waar u als HR-professional minder mee te maken heeft.

Toch heeft u ook met het adviesrecht te maken. Het adviesrecht geldt namelijk ook bij reorganisaties, bij grote uitbreidingen of juist inkrimpingen van de organisatie en het aantrekken van een groep nieuwe werknemers. Bij uitstek het domein van de HR-professional dus.

Onderwerpen

Over de volgende onderwerpen geldt het adviesrecht:

• overnames, fusies en afstoting van organisatieonderdelen;
• beëindiging van werkzaamheden van de organisatie;
• belangrijke inkrimping, uitbreiding of andere wijziging van werkzaamheden van de organisatie;
• reorganisatie;
• bedrijfsverhuizing;
• groepsgewijs werven of inlenen van arbeidskrachten;
• het doen van belangrijke investeringen;
• het aantrekken of verstrekken van belangrijk krediet;
• de invoering of wijziging van een belangrijke technologische voorziening;
• een maatregel in verband met zorg voor het milieu;
• het zelf dragen van het risico bij ziekte of arbeidsongeschiktheid;
• het inhuren van externe adviseurs voor een van de hierboven genoemde onderwerpen.

Procedure

Hoewel het uiteindelijke advies van de OR niet bindend is, gelden er strikte procedures rondom het adviesrecht die staan beschreven in de WOR. Het volgen van deze procedures is belangrijk voor het besluitvormingsproces in uw organisatie. In het uiterste geval kan de OR via de rechter afdwingen dat bepaald beleid moet worden teruggedraaid als de procedure rondom het adviesrecht niet correct is verlopen.

Vaker komt het voor dat besluitvorming onnodige vertraging oploopt omdat de procedures niet goed gevolgd zijn. Het loont dus de moeite om de regels rondom een adviesaanvraag goed te kennen zodat u in een vroeg stadium van beleidsontwikkeling daar al rekening mee kan houden.

Betrek de OR vroegtijdig bij de besluitvorming. Zo verlaagt u de weerstand tegen veranderingen bij de OR en kunnen bezwaren al weggenomen worden nog voordat de OR formeel adviseert. Zo versnelt u het besluitvormingsproces aanzienlijk.

Schriftelijk indienen

Wanneer de directie een besluit wil gaan nemen waarvoor het adviesrecht geldt (bijvoorbeeld een reorganisatie), dan moet u schriftelijk de zogenoemde adviesaanvraag bij de OR indienen. In de wet staat uitdrukkelijk dat de OR deze adviesaanvraag moet ontvangen op een moment ‘dat wezenlijke invloed mogelijk is’.

In de praktijk betekent dit dat er nog verschillende alternatieven voor het besluit op tafel liggen. De schriftelijke adviesaanvraag moet voorzien zijn van beweegredenen, gevolgen voor personeel en maatregelen om deze gevolgen op te vangen.

Overlegvergadering

Voordat de OR formeel een advies kan uitbrengen over het voorgenomen besluit moet er minimaal een keer overleg zijn gepleegd tussen de OR en de directie in de zogenaamde overlegvergadering. Dit formele overleg vindt plaats nadat de OR de schriftelijke adviesaanvraag heeft ontvangen. Tijdens het overleg kan de directie de OR toelichting geven op het voorgenomen besluit en kan de OR om extra informatie vragen.

In de praktijk zal de OR voorafgaand aan de vergadering al kenbaar maken welke extra informatie gewenst is. Zodat tijdens de overlegvergadering de bestuurder ook daadwerkelijk antwoord kan geven op de vragen vanuit de OR. Tijdens de overlegvergadering is het volgens de WOR verplicht dat er een toezichthouder aanwezig is.

Het advies

Na de overlegvergadering kan de OR advies uitbrengen over het voorgenomen besluit. Dit advies is vaak meer dan een simpel akkoord/niet akkoord. De OR kan in het advies aangeven dat het plan op bepaalde punten gewijzigd moet worden voordat zij positief adviseert over de plannen.

Het advies van de OR is vrijblijvend. Dat betekent dat u het hoeft op te volgen. Wanneer het advies van de OR niet (geheel) wordt gevolgd dan moet de OR daar zo snel mogelijk schriftelijk van op de hoogte worden gesteld. In deze schriftelijke verklaring staat ook de reden waarom het advies van de OR niet gevolgd wordt.

Beroep

Wanneer het advies van de OR niet wordt gevolgd, mag het besluit nog voor een maand niet worden uitgevoerd. Dit is bij wet zo geregeld. Tijdens deze maand kan de OR besluiten in beroep te gaan bij de Ondernemingskamer tegen het besluit. Na deze maand zijn alle hobbels genomen en kan begonnen worden met de uitvoering.

Soms is het belangrijk dat een bepaald besluit snel wordt uitgevoerd. Op uw verzoek kan de OR daarom afzien van de ‘wachttijd’ van een maand.