Druk op werkgevers voor instelling ondernemingsraad neemt toe

Het kabinet wil actief aan de slag met een betere naleving van de Wet op de ondernemingsraden (WOR). Die stelt dat elke organisatie met 50 of meer werknemers een ondernemingsraad moet instellen. Alleen, 31% van die organisaties heeft helemaal geen OR, zo blijkt uit het recente nalevingsonderzoek. Daarom gaat de Sociaal-Economische Raad (SER) meer voorlichting geven en spoort het kabinet vakbonden en werkgeversorganisaties aan de instelling van OR’en te bevorderen. Zelf komt het kabinet in 2025 met concrete maatregelen om de instelling van een OR te bevorderen.

Redenen om geen OR in te stellen

Dat staat in een brief van minister Van Gennip van Sociale Zaken en Werkgelegenheid aan de Tweede Kamer van 23 mei. In die brief doet de minister verslag van een aanvullend onderzoek onder werkgevers over de redenen waarom zijn geen OR hebben ingesteld. Daaruit blijken vier problemen:

• De werkgever brengt niet – zoals in de WOR staat – de mogelijkheden om een OR in te stellen regelmatig onder de aandacht van de werknemers.
• De werkgever toetst niet – zoals eveneens in de WOR staat – met enige regelmaat de behoeften van medewerkers voor een OR. In plaats daarvan ziet de werkgever geen initiatief van werknemers als bewijs dat de animo voor een OR juist ontbreekt.
• De werkgever belemmert of ontmoedigt werknemers om het initiatief te nemen voor de instelling van een OR. Bijvoorbeeld door werknemers er fijntjes ervan te overtuigen dat zo’n initiatief niet in hun eigen voordeel werkt en hun imago binnen de organisatie en hun promotiekansen kan schaden.
• De werkgever geeft geen gehoor aan de expliciete wens van werknemers om een OR in te stellen. De werkgever legt dan meestal uit aan de betreffende initiatiefnemers waarom de werkgever een OR niet wenselijk acht. En daarmee is de kous af.

Naleving WOR privaatrechtelijk

Van Gennip vindt dat het niet naleven van de WOR niet vrijblijvend mag zijn. Het probleem is echter dat de naleving van de WOR zogenaamd privaatrechtelijk is geregeld. Er is geen wettelijke handhaving en er is ook geen boete als een werkgever geen OR instelt. Werknemers of vakbonden kunnen alleen via de rechter een instelling van een ondernemingsraad afdwingen, maar dat is omslachtig en gebeurt zelden. Het is nu wachten op de aangekondigde ‘concrete maatregelen’ in 2025.