Stappenplan alcohol-, drugs- en medicijn-beleid op het werk

Voorkomen van problemen

Ziekte en verminderde productiviteit door alcoholgebruik kost werkgevers jaarlijks 1,3 miljard euro. Alleen al alcoholgebruik leidt jaarlijks tot circa 5,5 miljoen verzuimdagen. Goed ADM-beleid richt zich dan ook in eerste instantie op het voorkomen van problemen. Het informeren van medewerkers over de effecten van middelen op de gezondheid en de risico’s ervan op de werkvloer heeft een preventief effect. In tweede instantie richt goed ADM-beleid zich op het bieden van zorg en ondersteuning bij (problematisch) middelengebruik, inclusief re-integratie na behandeling.

Verslaving is een behandelbare ziekte en geen reden voor ontslag.

Risicosectoren

Niet elke organisatie heeft een uitgebreid ADM-beleid nodig. Soms kan volstaan worden met een beknopt overzicht van de belangrijkste regels en afspraken. Een uitgebreid ADM-beleid is verplicht wanneer een bedrijf vanwege wetgeving specifieke beroepsgroepen mag testen op alcohol en drugs, zoals:

• luchtvaart;
• treinverkeer;
• scheepvaart;
• wegverkeer.

Verhoogd risicoprofiel

Voor organisaties met een verhoogd risicoprofiel is het raadzaam om een uitgebreid ADM-beleid op te stellen. Dat zijn:

• grotere bedrijven, zoals bedrijven met een OR of meerdere honderden medewerkers;
• bedrijven waar alcohol, drugs en/of medicijnen voorhanden zijn, zoals ziekenhuizen, apotheken, alcoholindustrie en horeca;
• bedrijven waar werken onder invloed grote veiligheidsrisico’s met zich meebrengt voor medewerkers zelf, hun collega’s, klanten en/of de omgeving. Denk hierbij aan de bediening van machines zoals vorkheftrucs of hijskranen, het besturen van (vracht)auto’s of de aanwezigheid van gevaarlijke stoffen, zoals Brzo-organisaties. Dat zijn organisaties waar met grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen wordt gewerkt.

Wettelijke kaders

Op grond van artikel 3 van de Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet) ben je als werkgever verantwoordelijk voor de gezondheid en veiligheid de alle medewerkers. Artikel 5 van de Arbowet verplicht je als werkgever een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) op te stellen. Dat is de basis voor het plan van aanpak, waarin je beschrijft welke maatregelen je neemt om de risico’s aan te pakken. Het onder invloed zijn van alcohol, drugs of medicijnen op het werk is onderdeel van de RI&E en is tevens de basis voor het ADM-beleid. Alle medewerkers zijn volgens artikel 11 van de Arbowet verplicht te zorgen voor hun eigen veiligheid en gezondheid en die van hun collega’s.

Het drinken van te veel alcohol is een maatschappelijk probleem dat zich ook in jouw organisatie kan voordoen. Besteed hier aandacht aan.

Creëren van draagkracht

Als verantwoordelijke werkgever neem je het initiatief en agendeer je het belang van ADM-beleid. Stel een werkgroep samen en zorg voor een brede samenstelling, zoals een afvaardiging vanuit directie/raad van bestuur, managers, uitvoerend personeel, ondernemingsraad en HR. Benoem ook een coördinator die de organisatie op zich neemt en fungeert als eerste aanspreekpunt. De taak van de werkgroep is het formuleren van de uitgangspunten, rolverdeling en de communicatie en implementatie van het beleid.

Benoem een coördinator die verantwoordelijk is voor de voortgang van het opstellen van het ADM-beleid.

Opstellen van het beleid

De werkgroep stelt het concept ADM-beleid op en toetst dit bij alle afdelingen van de organisatie. Op basis van de feedback wordt het beleid verder gefinetuned. Na goedkeuring stel je als werkgever het ADM-beleid vast en neem je het op in het Arbobeleid, waarin ook de verantwoordelijkheden van werkgever en werknemer staan beschreven op het gebied van veiligheid en gezondheid van medewerkers en goede arbeidsomstandigheden.

Volgens artikel 27 van de Wet op de ondernemingsraden (WOR) heeft de ondernemingsraad of Personeelsvertegenwoordiging (PVT) instemmingsrecht op het ADM-beleid.

Implementeren en informeren

Informeer alle medewerkers over het ADM-beleid zodat voor alle medewerkers de regels en protocollen duidelijk zijn en de eventuele gevolgen als medewerkers onder invloed op het werk verschijnen of hun werkzaamheden onder invloed uitvoeren. Het is voor iedereen duidelijk wie het aanspreekpunt is of de vertrouwenspersoon. Voorlichting en eventuele scholing hebben vorm en inhoud gekregen. Zorg dat ook nieuwe medewerkers op de hoogte zijn van het ADM-beleid door ze het opgestelde ADM-beleid samen met het arbeidscontract te laten tekenen.

Stel een communicatieplan op hoe je alle medewerkers informeert over het ADM-beleid zodat iedereen op de hoogte is.

Monitoren en evalueren

Zet het ADM-beleid regelmatig op de agenda zodat het top of mind blijft en evalueer regelmatig. Dan kan je het beleid waar nodig aanscherpen zodat het actueel blijft.