Problemen arbeidsmigranten nog niet voorbij

Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Karien van Gennip heeft op 1 december de Tweede Kamer een update gestuurd over de aanpak van de slechte situatie van arbeidsmigranten. De minister stuurt jaarlijks zo’n rapportage naar aanleiding van het rapport van de commissie Roemer (‘Geen tweederangsburgers’) uit 2020. Dat gaf inzicht in de misstanden rond werken en wonen van arbeidsmigranten in Nederland. Dit is er inmiddels gebeurd:

1. Arbeidsongevallen en uitzendbureaus
   Het aantal bedrijfsongevallen onder uitzendkrachten met een migratieachtergrond is nog steeds relatief hoog. Wel is er een wetsvoorstel ‘Invoering meldplicht arbeidsongevallen en vergewisplicht uitleners’ ingediend, dat uiterlijk op 1 januari 2026 in werking moet treden. Uitzendbureaus moeten voortaan net als andere werkgevers voortaan ernstige en dodelijke arbeidsongevallen direct melden bij de arbeidsinspectie.
2. Onderbetaling
   De Commissie Roemer adviseerde de onderbetaling van arbeidsmigranten aan te pakken, door in de Wet minimumloon (WML) een bepaling op te nemen dat bij een vermoeden van onderbetaling en een niet kloppende administratie, uit te gaan van een rechtsvermoeden van een voltijds dienstverband van zes maanden. Van Gennip wil de Tweede Kamer hier nog voor het einde van 2023 meer over informeren.

3. Slechte registratie
   Omdat gemeenten vaak weinig zicht hebben op waar arbeidsmigranten wonen, is een goede registratie belangrijk. Volgens Van Gennip moeten werkgevers hun verantwoordelijkheid nemen en een belangrijke rol spelen bij het verbeteren van de registratie van arbeidsmigranten. Er wordt momenteel nog gediscussieerd over welke concrete maatregelen het meest effectief zijn.
4. Slechte woonruimte
   Arbeidsmigranten wonen te vaak in onfatsoenlijke huisvesting en hun huurcontract is vaak onderdeel van hun arbeidscontract. Sinds 1 juli 2023 mag dat laatste niet meer. Toen is de Wet goed verhuurderschap in werking getreden. Volgens deze wet mag de huurovereenkomst geen onderdeel meer zijn van de arbeidsovereenkomst en moet de informatie over de huurovereenkomst duidelijk zijn. Hierdoor kunnen arbeidsmigranten niet meer uit hun woning gezet worden en op straat belanden als hun arbeidscontract is beëindigd.
5. Gebrek aan toezicht en handhaving
   Het ontbrak de arbeidsinspectie aan capaciteit en focus om toe te zien op de naleving van regelgeving en zo misstanden bij arbeidsmigranten tegen te gaan. De arbeidsinspectie is inmiddels ‘gestart met het voorbereiden van de nieuwe taken’ en de capaciteitsuitbreiding in het kader van het toelatingsstelsel voor uitzendbureaus en regelgeving rondom huisvesting. De Arbeidsinspectie zal zich vooral richten op sectoren met laaggeschoold werk, laag loon en een flexibele contracten, zoals de detailhandel, horeca, land- en tuinbouw, metaal en industrie, de bouw en transport en logistiek.
6. Geen toegang tot recht
   Arbeidsmigranten weten te weinig wat hun rechten zijn. Op dit moment worden ze onder andere belemmerd door onvoldoende kennis van de Nederlandse taal, onbekendheid met procedures, gebrek aan hulp en ondersteuning, en door obstakels in het rechtssysteem. Van Gennip streeft naar ‘een breed samenhangend en aaneensluitend pakket van informatievoorziening, adviesverlening aan rechtzoekenden en laagdrempelige geschilbeslechting via de kantonrechter’. Maar dat pakket is er nog niet.