Afspiegelingsbeginsel

Uitwisselbare functies

Het afspiegelingsbeginsel is van toepassing als er ontslagen gaan vallen binnen een groep van uitwisselbare functies. Dat zijn functies die qua functie-inhoud, vaardigheden en competenties, vereiste kennis, en niveau en beloning vergelijkbaar zijn. Het UWV zal deze criteria ook hanteren bij de beoordeling van een verplichte aanvraag door de werkgever van een ontslagvergunning.

Alleen de functie zélf is bepalend voor de uitwisselbaarheid. Het opleidingsniveau van individuele medewerkers telt hierbij niet mee.

Voordat je kan afspiegelen

Voordat een werkgever kan beginnen met het toepassen van het afspiegelingsbeginsel, moet er eerst afscheid genomen worden van ingehuurd personeel, zoals zzp’ers en uitzendkrachten. Daarna volgen de werknemers die de AOW-gerechtigde leeftijd bereikt hebben. Vervolgens komen de oproepkrachten. Als laatsten zijn de medewerkers aan de beurt met een tijdelijk contract die nog maximaal 26 weken duren.

Een besluit tot collectief ontslag is bijna altijd een reorganisatie. In dat geval is het adviesrecht van de ondernemingsraad van toepassing. Gaat het om meer dan 20 vervallen arbeidsplaatsen, dan moet er ook een melding gedaan worden conform de Wet melding collectief ontslag. Daarmee komen ook de vakbonden om tafel voor een sociaal plan.

Vijf leeftijdsgroepen

Wat overblijft zijn de vaste medewerkers en langlopende tijdelijke contracten. Verdeel het aantal werknemers binnen een groep uitwisselbare functies over de volgende vijf leeftijdscategorieën:

• 15 tot en met 24 jaar;
• 25 tot en met 34 jaar;
• 35 tot en met 44 jaar;
• 45 tot en met 54 jaar;
• 55 jaar tot de AOW-leeftijd.

Lengte dienstverband

Werknemers met het kortste dienstverband komen het eerst voor ontslag in aanmerking. Gaat het om werknemers met een tijdelijk contract dat niet tussentijds opzegbaar is? Dan kan de werkgever de kantonrechter vragen het contract te ontbinden. Per leeftijdscategorie komt de medewerker die het kortst bij in dienst is als eerste in aanmerking voor ontslag. De leeftijdsopbouw binnen de categorie uitwisselbare functies moet zo veel mogelijk gelijk blijven. Het UWV zal toetsen of het afspiegelingsbeginsel goed is toegepast.

Let op: Er kunnen in de cao uitzonderingen staan over het afspiegelingsbeginsel en de lengte van het dienstverband. Ga dit eerst na.

Geen afspiegeling mogelijk

Uiteraard is er geen sprake van het afspiegelingsprincipe als de organisatie in zijn geheel sluit, er een hele categorie uitwisselbare functies komt te vervallen of er één unieke functie verdwijnt. Daarnaast zijn er nog enkele uitzonderingen.

Hardheidsclausule

Werken uw medewerkers onder toezicht en leiding bij een derde? Dan kan het zo zijn dat die opdrachtgever de betreffende medewerker niet kwijt wil. In dat geval kan je een beroep doen op de hardheidsclausule. Je moet dan wel objectief kunnen aantonen dat de opdrachtgever het verruilen van medewerkers niet aan zou kunnen.

Onmisbaarheidscriterium

Moet een werkgever volgens het afspiegelingsbeginsel afscheid nemen van een werknemer die onmisbaar is? Dan kan de werkgever een beroep doen op het onmisbaarheidscriterium bij het UWV om af te kunnen wijken van het afspiegelingsbeginsel. De werkgever moet dan kunnen aantonen dat de werknemer zodanige bekwaamheden bezit, dat hij onmisbaar is voor de organisatie.

Opzegverbod of ziekte

Geldt er voor een bepaalde medewerker een opzegverbod? Dan geldt het afspiegelingsprincipe niet. Ook voor een zieke of gehandicapte werknemer die hierdoor zijn werk niet of minder kan doen geldt het afspiegelingsbeginsel niet.

Is er in jouw organisatie binnenkort sprake van collectief ontslag wegens bedrijfseconomische redenen? Gebruik dan onze handige afspiegelingstool.